Gdzie szukać emocji programujących dzisiejsze problemy?

Negatywne, problematyczne i bolesne schematy działań powstają często pod wpływem silnych, trudnych emocji. Są sposobami reagowania na rzeczywiste albo wyobrażone cierpienie. Stanowią strategie przetrwania. Odnalezienie i zintegrowanie emocji pozwala stopniowo uwolnić się od zaprogramowanych przez nie wzorców myślenia i działania.

Gdzie szukać emocji programujących dzisiejsze problemy?

Według niemieckiego psychoterapeuty prof. Franza Rupperta, można w tych poszukiwaniach cofnąć się do momentu poczęcia, okresu prenatalnego i czasu niemowlęctwa. Oto kilka naukowo udowodnionych faktów, wspierających tezę Rupperta, wspomnianych w książce pod jego redakcją pt. „Wczesna trauma”:

- komórki nerwowe powstają od około piętnastego dnia po zapłodnieniu i już po ośmiu tygodniach dziecko ma prymitywny mózg, który aż do momentu narodzin bardzo szybko się rozwija[1]

- przez pępowinę dostają się do organizmu dziecka hormony stresu[2]

- stres matki może mieć wpływ na gorsze ukrwienie łożyska i doprowadzić do niedoborów substancji odżywczych, dostarczanych płodowi[3]

Już w życiu prenatalnym kształtują się wzorce reakcji emocjonalnych, dlatego w przeżyciach z tego okresu mogą mieć źródło zarówno depresja i problemy psychiczne dorosłych, jak i trudne zachowania dzieci, np. ADHD, a nawet zaburzenia odżywiania - anoreksja i bulimia czy choroby fizyczne.

Czym jest trauma?

Trauma to przeżycie przytłaczającego, obezwładniającego, intensywnego stresu. Takiego stresu, który dla danej osoby był niemożliwy do przyjęcia i zintegrowania. W jego wyniku psychika zostaje rozszczepiona na część zdrową i straumatyzowaną. Od części straumatyzowanej odcinamy się, a co więcej wytwarzamy strategie obronne, aby mieć pewność, że ponownie nie zostaniemy przytłoczeni przez emocje, z którymi nie umiemy sobie poradzić. Częstą strategią jest zaprzeczanie np. trudnym uczuciom czy doświadczeniom przemocy. Jak pisze Franz Ruppert „W szczególności wcześnie straumatyzowane osoby, które doświadczyły swoich rodziców jako odrzucających i przemocowych, by zachować chociaż odrobinę chęci do życia  (…), muszą tworzyć w swojej psychice wyidealizowane obrazy miłości, bezpieczeństwa, harmonii w rodzinie i w świecie”[4].

Jak działa osoba straumatyzowana?

Peter Levine, amerykański psycholog, twórca 12-stopniowego programu leczenia traumy pisze, że po trzydziestu latach pracy podanie definicji traumy wciąż jest dla niego wyzwaniem. „Na pewno wiem, że zostajemy straumatyzowani, gdy nasza zdolność reakcji na postrzegane zagrożenie zostaje jakoś zaburzona”[5] - pisze w swojej książce pt. „Uleczyć traumę”.

Osoba straumatyzowana działa z pozycji strategii obronnych, nie zdając sobie z tego sprawy. Ponieważ jest skupiona na chronieniu siebie przed potencjalnym niebezpieczeństwem, posiada ograniczony kontakt ze swoimi rzeczywistymi uczuciami i potrzebami. Takim osobom trudno jest odpowiedzieć na potrzeby dziecka i być dla niego emocjonalnie dostępnym, stąd straumatyzowani rodzice wychowują straumatyzowane – już od pierwszych chwil życia – dzieci. Franz Ruppert nazywa to zjawisko psychotraumatologią wielopokoleniową. Może ona dotyczyć kilku pokoleń w rodzinie.

 Kiedy i dlaczego pracować z wczesną traumą?

W przypadku depresji, lęków, ataków paniki i innych problemów psychicznych, a także fizycznych, ponieważ praca z traumą to praca z przyczynami a nie z symptomami.

Kiedy chcemy pracować nad rozwojem osobistym czy duchowym. Amerykańska psycholog i nauczycielka medytacji Vipassana Tara Brach w swoich książkach pisze o sytuacji, gdy człowiek, chcący rozwijać się duchowo, przychodzi na zajęcia z medytacji i słysząc polecenie: „Zaakceptuj to, co jest”, frustruje się, ponieważ ma w sobie dużo oporu i nie potrafi „pozwolić być” emocjom. Jak wspomniałam wyżej, osoby straumatyzowane nie kontaktują się w pełni ze swoimi uczuciami, ponieważ postrzegają to jako źródło potencjalnego przytłoczenia. Brach uczula, by w takiej sytuacji rozważyć pracę z traumą, ponieważ skontaktowanie się z silnymi emocjami podczas różnego rodzaju samodzielnej pracy z nimi może być źródłem retraumatyzacji.[6]

W tym momencie warto nawiązać znowu do Franza Rupperta, który dowodzi, że trudne doświadczenia kobiet w czasie porodów ich dzieci mogą wynikać z tego, że przeżywają ponownie emocje, związane z ich własnym przyjściem na świat. Dla kobiety, która doświadczyła wczesnej traumy, poród może być retraumatyzujący. Ten wniosek prowadzi do kolejnej przesłanki do pracy nad traumą:

Nie odnajdujemy u siebie symptomów fizycznych i psychicznych, ale wiemy o trudnych okolicznościach własnego porodu. Według Franza Rupperta praca z nimi pozwala zminimalizować ryzyko komplikacji okołoporodowych u naszych dzieci.

Szokująca może być lista potencjalnie traumatyzujących okoliczności poczęcia i narodzin. Zostały one szczegółowo omówione w kolejnych rozdziałach książki „Wczesna trauma”.  Nie tylko stan psychiczny i nastawienie rodziców do dziecka, ale także nadmierna medykalizacja porodu, a także procedury takie jak in vitro i badania prenatalne mogą być źródłem traumatyzacji. Podobnie aborcje w rodzinie, martwe lub przedwczesne porody.

Jakie rozwiązanie zaleca Ruppert?

Metodą, jaką stworzył Franz Ruppert w celu integracji wczesnej traumy są ustawienia intencji. O założeniach tej metody i przykładach z praktyki terapeutów ją stosujących przeczytać można w książce pt. „Wczesna trauma”.

 Hanna Pernak

WCZESNA TRAUMA
Rozpoznawanie i uwalnianie
Franz Ruppert

Wczesne doświadczenia traumatyczne są udziałem każdego z nas. Mało kto nie został nimi dotknięty, chociażby podczas swoich narodzin. Wspomnienia te przechowywane są w tzw. pamięci ukrytej -  w której nie ma wspomnień konkretnych wydarzeń, tylko zapis reakcji - strachu czy bólu odciśnięty w naszym układzie nerwowym. Jak odnaleźć i uwolnić taką traumę, której nawet nie pamiętamy?

[1]Ruppert Franz, Wczesna Trauma, przeł. Anna Białobrzeska, Warszawa, Wydawnictwo Virgo 2015, s. 79.

[2]Tamże, s. 106.

[3]Jak wyżej. 

[4]Tamże, s. 76.

[5]Levine Peter, Uleczyć traumę, przeł. Zenon Mazurczak, Warszawa, Wydawnictwo Czarna Owca 2015, s. 21.

[6]Por. https://www.tarabrach.com/working-with-fear/ (dostęp: 13.07.2017)