Nierozwiązane problemy biologii

Harvard, rok 1920

William McDougall przeprowadza eksperyment, dotyczący zachowań szczurów. Eksperyment trwa piętnaście lat i obejmuje trzydzieści dwa pokolenia szczurów. McDougall obserwuje, jak szczury uczą się wydostawać ze zbiornika z wodą. W zbiorniku są dwa wyjścia – jedno jasno oświetlone i drugie pozbawione oświetlenia. Wyjścia oświetlane są na zmianę. Kiedy szczur wychodzi wyjściem oświetlonym, dostaje wstrząs elektryczny.

Kolejne pokolenia szczurów uczą się coraz szybciej. Uchwycenie przez nie zależności między jasnym światłem i wstrząsem elektrycznym wymaga otrzymania mniejszej ilości wstrząsów. Należy dodać, że szczury do rozrodu wybierane są na chybił trafił, jeszcze przed pomiarem szybkości ich uczenia się.

McDougall nie potrafi wyjaśnić przyspieszonego tempa uczenia się szczurów.

Uniwersytet Melbourne, rok 1954

Zespół Wilfreda Agara publikuje końcowy raport po przeprowadzeniu eksperymentu podobnego do tego, który przeprowadził McDougall. Różni się od wcześniejszego tym, że uwzględnia krzyżowanie nie tylko szczurów trenowanych, jak na Harvardzie w 1920, ale także tych, których nigdy nie uczono wydostawania się ze zbiornika z wodą. Obejmuje linie trenowaną i nietrenowaną. Kiedy potomkowie szczurów nietrenowanych są uczeni wykonywania założonego w eksperymencie zadania, ich szybkość uczenia się także wzrasta z pokolenia na pokolenie. Oznacza to, że szczury McDougalla nie mogły dziedziczyć genetycznie zdolności do szybkiej nauki!

USA, 26 czerwca 2000 rok

Naukowcy zaangażowani w The Human Genome Project ogłaszają opublikowanie pierwszego szkicu genomu ludzkiego. Kolejny krok badaczy to porównywanie genomu ludzkiego z genomami innych gatunków. Okazuje się, że różnice na poziomie ciała nie odpowiadają różnicom na poziomie genomów. „Nadal nie wiemy, dlaczego jesteśmy tak odmienni od szympansów” – stwierdza Svante Paabo – szef projektu badań nad genomem szympansa.

Co sprawia, że zwierzęta w kolejnych pokoleniach uczą się szybciej? Co – jeśli nie różnice w genomie – powoduje, że u różnych gatunków wykształcają się różne cechy? Co decyduje o tym, jakie formy osiągają i jakie instynkty dziedziczą organizmy?

Wielka Brytania, 2009 rok

Brytyjski biolog, absolwent Uniwersytetu w Cambridge oraz Uniwersytetu Harvarda – Rupert Sheldrake publikuje drugie wydanie swojej książki „Nowa Biologia. Rezonans morficzny i ukryty porządek”. Przedstawione w książce hipotezy mogą dostarczyć interesujących odpowiedzi na pytania, które postawili McDougall oraz jego następcy, a po nich także badacze genomu.

Sheldrake uważa, że na wszystkie organizmy żywe oddziałują pola morficzne. Pole morficzne  zawiera kolektywną pamięć gatunku, dostępną dla wszystkich organizmów danego gatunku za pośrednictwem rezonansu morficznego. Analogicznie jak np. rezonans między kamertonem i struną działa on selektywnie. Naturalna częstotliwość tego, co rezonuje musi być taka sama jak częstotliwość drgań, które na dany układ działają. Rezonans morficzny zachodzi więc pomiędzy organizmami tego samego gatunku – tymi z przeszłości i tymi rozwijającymi się obecnie. Nie jest osłabiany przez odległość w czasie lub przestrzeni.

Pola morficzne to ogólnie pola zawierające pamięć. Sheldrake wyróżnił trzy ich rodzaje:

- pola morfogenetyczne – wpływają na morfogenezę, czyli proces kształtowania się organizmów; w wyniku morfogenezy tkanki i układy organizują się w określony sposób. Hipoteza pól morfogenetycznych nie odnosi się do tego, skąd biorą się określone wzorce organizacji. Obecność pola morfogenetycznego wpływa na powtarzalność form.

 - pola behawioralne – oddziałują na zachowanie; dzięki polom behawioralnym organizmy mają dostęp do wiedzy, wypracowanej przez innych przedstawicieli swojego gatunku. Zachodzi rezonans pomiędzy jednostką a istniejącymi wcześniej organizmami, które np. uczyły się tego samego, co ona. Ta teoria wyjaśnia, dlaczego szczury z opisanych eksperymentów uczyły się z każdym pokoleniem szybciej. Im częściej występuje dane zjawisko, tym silniejszy będzie rezonans i częściej będzie się pojawiać w przyszłości.

- pola społeczne – dotyczą zachowań społecznych organizmów; odnoszą się więc np. do tego, że ptaki wiedzą, jak uformować klucz w czasie lotu, a pszczoły wiedzą, jaką rolę spełniać w ulu.

Sheldrake proponuje ściśle naukową refleksję nad rezonansem morficznym, popartą wynikami eksperymentów i osadzoną w kontekście fizyki kwantowej oraz idei ukrytego porządku Davida Bohma. Po przeczytaniu jego książki można jednak także inaczej spojrzeć na przykład na proces ewolucji świadomości ludzi i przemiany, zachodzące w różnych dziedzinach życia.

Hanna Pernak

NOWA BIOLOGIA
Rezonans morficzny i ukryty porządek
Rupert Sheldrake

Autor zwraca nam uwagę w jak wielkiej części współczesna nauka opiera się na nieudowodnionych założeniach, jak bardzo to co uznajemy za „prawa rządzące światem” jest zwyczajnie umowne, założone kiedyś przez kogoś jako najbardziej prawdopodobne. Wychodząc z badań na gruncie biologicznym autor prezentuje nam podstawowe nierozwiązane problemy biologii, demaskując przy okazji „dziurawy” model postrzegania świata, który prezentuje współczesna nauka.  Odkrywa przed czytelnikiem cud i tajemnice Natury posługując się swoim naukowym punktem widzenia, z tej perspektywy świat wydaje się jeszcze ciekawszy i bardziej zjawiskowy. Opisuje też dziesięć eksperymentów, które możemy przeprowadzić aby udowodnić istnienie postulowanego przez niego rezonansu morficznego.

O NATURZE, DUCHU I MATERII
Rupert Sheldrake & Matthew Fox

Autorzy powracają do dawnego porządku widzenia świata, w którym Natura była postrzegana przez ludzi jako żywy organizm. Z czasem ludzkość przyjęła mechanistyczny ogląd świata Natury, poddając go coraz bardziej drobiazgowej analizie. Sheldrake i Fox pokazują nam proces, podczas którego zatraciliśmy więź ze światem Natury i inspirują do tego aby odnowić tę utraconą relację. To dzięki niej w naszym życiu może pojawić się nieznana wcześniej harmonia.